Πολύτιμες πληροφορίες και αποσαφηνίσεις γύρω από το νέο καθεστώς που θα διέπει την ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων, και το πιστοποιητικό ενεργειακής αποδοτικότητας δίνει ο Δρ. Κωνσταντίνος Μπαλαράς, μηχανολόγος μηχανικός, διευθυντής ερευνών στην Ομάδα Εξοικονόμησης Ενέργειας του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Εργάζεστε στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Ωστόσο, από τη μέχρι τώρα εμπειρία σας, μπορεί να υπάρξει “βιώσιμη ανάπτυξη”, δηλαδή ανάπτυξη που να σέβεται στοιχειωδώς το περιβάλλον και τις ανθρώπινες ανάγκες;
Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση και εργαζόμαστε σε αυτό τον τομέα μέσω ερευνητικών και επιδεικτικών προγραμμάτων. Είναι γεγονός ότι στην πράξη υπάρχει πρόβλημα και το μέγεθός του είναι αυταπόδεικτο από τις καταστροφές και τις επιπτώσεις που έχουμε προκαλέσει στο περιβάλλον. Γιατί έχουμε αλόγιστα χρησιμοποιήσει την ενέργεια. Οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης, συνεπάγεται και αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας. Κάθε αναπτυσσόμενη οικονομία, όπως και η ελληνική, έχει και αυξανόμενους ρυθμούς κατανάλωσης ενέργειας. Στην Ελλάδα, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας είναι 3,3% και στον τομέα των κτιρίων 2,3%, παρουσιάζοντας μια βελτίωση σε σχέση με το 7% της τελευταίας 20ετίας. Θα απαιτηθεί όμως μεγάλη προσπάθεια για να πετύχουμε το στόχο για μείωση κατά 9% της τελικής χρήσης ενέργειας τη δεκαετία που έρχεται, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2006/32. Οι λύσεις βέβαια υπάρχουν σε αυτό το πρόβλημα.Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε είναι τι μέτρα θα λάβουμε και τι πολιτικές θα εφαρμόσουμε, πώς θα χρησιμοποιήσουμε τα περιορισμένα συμβατικά ενεργειακά αποθέματα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες, έτσι ώστε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας -στόχος πρωταρχικός έτσι κι αλλιώς- με ορθολογικό τρόπο και όχι σπαταλώντας την όποια μορφή ενέργειας. Το πρόβλημα που συζητάμε δεν είναι ελληνικό, αλλά διεθνές. Πρέπει να υιοθετήσουμε πολιτικές που θα ικανοποιούν τις βασικές ανάγκες για ανάπτυξη, αλλά με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο από ό,τι έχουμε επιτύχει έως σήμερα.
Το πρόγραμμα “φωτοβολταϊκά στις στέγες” που ανακοίνωσε πρόσφατα το ΥΠΑΝ θέτει και πάλι στην ημερήσια διάταξη τις ΑΠΕ στον τομέα των κτιρίων. Πιστεύετε ότι θα δοθεί η υποσχόμενη ώθηση που όλοι επιζητούν στην ενεργειακή εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών από τα κτίρια;
Το ελπίζουμε. Είναι ένα λιθαράκι στην όλη προσπάθεια, μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση. Ήδη χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν εφαρμόσει εδώ και χρόνια τέτοιου είδους προσπάθειες. Η ανακοίνωση του ΥπΑν βέβαια πρέπει να ακολουθηθεί και από την υλοποίηση. Θα πρέπει να υπογραφεί η νέα Υπουργική Απόφαση που θα προδιαγράφει με κάθε λεπτομέρεια όλα τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθηθούν. Ελπίζουμε ότι αυτή τη φορά θα έχουμε ένα πιο πετυχημένο βήμα από άλλες ανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα, αυτό που έγινε πάλι με τα φωτοβολταϊκά, και τις μεγάλες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, πριν ενάμισι χρόνο. Τότε δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι θα γίνει ένα μεγάλο βήμα αλλά δυστυχώς στην εφαρμογή προέκυψαν σοβαρότατα προβλήματα τα οποία στη συνέχεια περιόρισαν και τώρα έχουν ουσιαστικά παγώσει την υλοποίησή τους. Επομένως, κρίσιμο ζήτημα είναι η πρακτική εφαρμογή των εξαγγελιών αυτών, το πώς θα σχεδιαστεί και θα υλοποιηθεί η όλη προσπάθεια και πιστεύω ότι με τη σωστή ενημέρωση της αγοράς και τα κατάλληλα κίνητρα θα προχωρήσουμε μπροστά. Το μέτρο έτσι όπως έχει ανακοινωθεί, δεν προβλέπει άλλη οικονομική ενίσχυση. Θα υπάρχει όμως η δυνατότητα παροχής του παραγόμενου ρεύματος και η πώλησή του στη ΔΕΗ με μια αναλογία 5 προς 1. Οι πρώτες εκτιμήσεις μιλούν για μια καλή περίοδο αποπληρωμής οπότε αυτό θα δώσει τις προϋποθέσεις στους ενδιαφερόμενους να κάνουν το πρώτο βήμα παρόλο βέβαια που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη παράμετροι, όπως π.χ. οι μελλοντικές αυξήσεις στην τιμή της κιλοβατώρας και παράλληλα η μείωση της τιμής πώλησης (feed-in-tarrif) κατά 5% κάθε χρόνο από το 2012. Πάντως η ανάλογη διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μπορούν να είναι σημαντικά τα οφέλη, κι όχι μόνο για τους καταναλωτές, αλλά και για την επίλυση του εθνικού προβλήματος της υψηλής ενεργειακής ζήτησης που αντιμετωπίζουμε. Είναι γνωστά τα προβλήματα των φορτίων αιχμής και της ζήτησης για μερικές ώρες του καλοκαιριού, που έχουν ως συνέπεια η ΔΕΗ να κατασκευάζει νέα εργοστάσια ή να κάνει εισαγωγή ρεύματος που το ακριβοπληρώνουμε, καθώς όλοι ζητούν ρεύμα τις περιόδους αιχμής, με αποτέλεσμα να αυξάνεται σημαντικά και η τιμή του. Για να αποφύγουμε αυτή την κατάσταση, ένα αποφασιστικό βήμα είναι να μειώσουμε την ενεργειακή ζήτηση. Για αυτό λέμε ότι η πρώτη και καλύτερη πηγή ενέργειας για μια χώρα είναι η μείωση όσο είναι δυνατό της κατανάλωσης ενέργειας, δηλαδή η εξοικονόμηση ενέργειας που ουσιαστικά σημαίνει μείωση της σπατάλης ή πιο σωστά, ορθολογική χρήση της ενέργειας.
Ποιος ο ρόλος του κτιριακού τομέα στο πρόβλημα του φαινόμενου του θερμοκηπίου αλλά και της ενεργειακής κατανάλωσης;
Τα κτίρια παίζουν έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς καταναλώνουν το 40% περίπου της συνολικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει επίσης, ότι συμβάλουν ανάλογα στις εκπομπές ρύπων και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Δηλαδή, ο κτιριακός τομέας όχι μόνο αποτελεί μια καταβόθρα ενέργειας, αλλά συνεισφέρει και σε μεγάλο βαθμό, με ποσοστό 45%, στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Συγκεκριμένα, κάθε κιλοβατώρα παράγει ένα κιλό CO2, κάθε λίτρο πετρελαίου που καίμε για θέρμανση το χειμώνα απελευθερώνει περίπου 3 κιλά CO2. Άρα, και σε ενέργεια, και σε περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις, τα κτίρια παίζουν καθοριστικό ρόλο: επιβαρύνουν ακόμα και με στερεά απόβλητα τα οποία προέρχονται από την κατασκευαστική δραστηριότητα από την κατεδάφιση των κτιρίων, καθώς τα υλικά αυτά δεν ανακυκλώνονται αλλά καταλήγουν στις χωματερές (30% των στερεών δομικών αποβλήτων). Το 35% των πρώτων υλών καταναλώνονται στην κατασκευή κτιρίων. Μιλάμε για έναν τομέα που αναπόφευκτα μας επιβάλλει να ασχοληθούμε επισταμένως με τις ιδιαιτερότητές του προκειμένου να επιτύχουμε ορθολογικότερη αξιοποίηση της ενέργειας, άρα και να σχεδιάσουμε πώς θα παρέμβουμε στα κτίρια και τι μέτρα θα λάβουμε για την αντιστροφή αυτής της σημερινής καταστροφικής πορείας και τον δραστικό περιορισμό αυτών των αρνητικών επιπτώσεων που αναφέρθηκαν πρωτύτερα.
Να σημειωθεί δε ότι από αυτές τις προσπάθειες δεν έχουν εξαιρεθεί ούτε τα μεγάλα βιομηχανικά κτίρια ούτε οι μεταφορές, τομείς που καταναλώνουν ενέργεια, όμως τα τελευταία χρόνια σημείωσαν αρκετή πρόοδο στην εξοικονόμηση. Από την άλλη, ο τομέας των κτιρίων παρουσιάζει σταθερά αυξητική τάση στην κατανάλωση ενέργειας, κι αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί.
