Ο τομέας της ενέργειας διέρχεται φάση μετασχηματισμούσε παγκόσμιο επίπεδο, ως αποτέλεσμα της αποδοχής/ανάδειξης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής ως κορυφαίο ζήτημα, το οποίο καθιστά αναγκαία την μετάβασης του ενεργειακού συστήματος σε καθαρές μορφές ενέργειας. Οδηγούμαστε κατά συνέπεια, στη διαμόρφωση/ανάδυση ενός νέου τοπίου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την εξοικονόμηση ενέργειας να διεκδικούν πλέον ηγετικό/πρωταρχικό ρόλο στη διαδικασία. Η τεχνολογική αλλαγή που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες κατέστησε δυνατή και βιώσιμη σε οικονομικούς όρους τηναποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας, γεγονός που αλλάζει ριζικά το τοπίο. Αφενός οι οικονομίες κλίμακας στον τομέα των ΑΠΕ μείωσε σημαντικά το κόστος παραγωγής ενέργειας και αφετέρου η ανάπτυξη των έξυπνων δικτύων πολλαπλασίασε τις δυνατότητες αξιοποίησης καινοτόμων τεχνολογιών.

Παραδοσιακά η παραγωγή ενέργειας αποτελεί ένα πεδίο εντάσεως κεφαλαίου, το οποίο παράλληλα, προϋποθέτει την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομών, γεγονός που δυσχεραίνει την επιβίωση «μικρών παικτών» στον κλάδο. Οι νέες αυτές δυνατότητες κατάφεραν να άρουν αυτούς τους περιορισμούς και να δημιουργήσουν ένα σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας για την ενεργό εμπλοκή «μικρών παικτών», που ήταν παραδοσιακά αποκλεισμένοι, όπως οι πολίτες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και η τοπική αυτοδιοίκηση στην παραγωγή ενέργειας.

Το νομοσχέδιο των Ενεργειακών Κοινοτήτων (Ε.Κοιν.) που μόλις ψηφίστηκε στη Βουλή, αποτελεί μία πρωτοβουλία-τομή της κυβέρνησης, στην κατεύθυνση εκδημοκρατισμού της ενεργειακής μετάβασης. Οι Ενεργειακές Κοινότητες παρέχουν ένα ισχυρό θεμέλιο και ένα εργαλείο, στο κοινωνικό υποκείμενο, στους ενεργούς πολίτες ώστε να ενισχύσουμε την συμμετοχή τους στον τόσο κρίσιμο τομέα της ενέργειας. Η συμμετοχή επιπλέον, του κοινωνικού υποκειμένου σε εγχειρήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αποτελεί προϋπόθεση για τη διασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής των εγχειρημάτων και δικλείδα νομιμοποίησης αυτών.

Εισάγουμε συνεπώς την έννοια της ενεργειακής δημοκρατίας και του ενεργειακά ενεργού πολίτη που αποκτά διττό πλέον ρόλο ως καταναλωτής αλλά και ως παραγωγός ενέργειας. Ο θεσμός ακόμη, των Ε.Κοιν., έχει ως κεντρικό άξονα τη δημιουργία συνεργιών και συνεργασιών μεταξύ διαφόρων φορέων και συνεπώς τη δημιουργία ευρύτερων κοινωνικών συναινέσεων. Η ανάδειξη του τοπικού στοιχείου είναι κεντρική στο παρόν νομοσχέδιο. Επιδίωξή μας είναι η παραγωγή προστιθέμενης αξίας από τις τοπικές κοινωνίες για τις τοπικές κοινωνίες. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων ακόμη, σε τοπικό επίπεδο επιτυγχάνει να συμπεριλάβει τις απόψεις, τη «φωνή» των τοπικών εμπλεκόμενων φορέων και ταυτόχρονα είναι ο μοναδικός τρόπος να ληφθούν υπόψη οι τοπικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες στον οποιοδήποτε σχεδιασμό.

Το αντικείμενο δραστηριότητας των Ε.Κοιν. είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της καινοτομίας στον ενεργειακό τομέα. Οι Ε.Κοιν. ειδικότερα, δραστηριοποιούνται στους τομείς παραγωγής, αποθήκευσης, ιδιοκατανάλωσης, διανομής και προμήθειας ενέργειας, καθώς και στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική χρήση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Δίνεται ακόμη, η δυνατότητα ένταξης των Ε.Κοιν. στον ενεργειακό συμψηφισμό και τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό, με στόχο την ενίσχυση της ιδιοκατανάλωσης και της αποκεντρωμένης παραγωγής.

Ο χαρακτήρας των Ε.Κοιν. είναι κατά βάση μη κερδοσκοπικός με την έννοια της μη διάθεσης των πλεονασμάτων χρήσης και συνεπώς, δεν στοχεύει στην κερδοφορία. Μπορεί να αποκτήσει κερδοσκοπικό χαρακτήρα μόνο εάν πληρούνται πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπου θα επιτρέπεται κομμάτι των κερδών να επιμερίζεται στους συνεταιριστές, αναλογικά με το ποσοστό συνεισφοράς τους μετά την παρακράτηση του τακτικού αποθεματικού. Επεξεργαζόμαστε επιπλέον, μία μέθοδο παροχής τεχνικής βοήθειας για τις νεοσύστατες Ε.Κοιν., μέσω της δημιουργίας ενός helpdesk που θα στελεχωθεί με εξειδικευμένο προσωπικό, με σκοπό την υποστήριξη ωρίμανσης έργων τοπικού χαρακτήρα αλλά και την αναζήτηση πηγών χρηματοδότησης, όπου το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας μπορεί να είναι ο φορέας δημιουργίας αυτής της πλατφόρμας.

Ευελπιστούμε ότι στο άμεσο μέλλον οι Ενεργειακές Κοινότητες θα καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο στον ενεργειακό τομέα, όπως συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Όχι από κάποια ιδεοληψία, όχι με τον ίδιο στρεβλό τρόπο που έγινε στο παρελθόν, αλλά χτίζοντας μια νέα κουλτούρα σχέσεων εμπιστοσύνης με την κοινωνία, με διαφάνεια και λογοδοσία. Γιατί τελικά ο μόνος δρόμος για την πραγματικά δίκαιη ανάπτυξη είναι η εμπλοκή όλων των παραγωγικών φορέων χωρίς αποκλεισμούς.

Γιώργος Σταθάκης, Υπουργός ΥΠΕΝ