Έχουν περάσει πάνω από πέντε χρόνια από τα εγκαίνια του Allianz Arena στο Μόναχο και στο μεταξύ, το ποδοσφαιρικό γήπεδο, που σχεδιάστηκε από το διάσημο αρχιτεκτονικό γραφείο Herzog & de Meuron Architekten, έχει καταστεί σύμβολο τόσο της πόλης όσο και γενικότερα της Γερμανίας. Σημείο αναφοράς του, η πρόσοψή του που είναι κατασκευασμένη από “μαξιλάρια” πλαστικού ETFE.
Η κατασκευή του Allianz Arena, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή Fröttmaning, κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου που συνδέει το Μόναχο με το αεροδρόμιο Franz Josef Strauss Airport, ολοκληρώθηκε στις 30 Απριλίου του 2005. Το πρώτο παιχνίδι που εγκαινίασε τη λειτουργία του γηπέδου έγινε ένα μήνα αργότερα, στις 30 Μαΐου ανάμεσα στην Μόναχο 1860 (τη δεύτερη σε δυναμικότητα ομάδα του Μονάχου, μετά τη διάσημη Μπάγερν) και τη Νυρεμβέργη. Η εξωτερική πρόσοψη του Allianz Arena, μαζί με τα 2.760 αδαμαντοειδούς σχήματος “μαξιλάρια” της οροφής του που είναι κατασκευασμένα από φύλλα πλαστικού ETFE, δημιουργούν μια αξέχαστη πρώτη εντύπωση, ιδίως όταν κάποιος αντικρίζει το γήπεδο με τα φώτα αναμμένα, κάθε φορά στο χρώμα μίας εκ των ομάδων που χρησιμοποιούν το γήπεδο (κόκκινο για την Μπάγερν, μπλε για την “Μόναχο 1860”, ή λευκό για την Εθνική Ομάδα της Γερμανίας). Ας δούμε τι έχουν δηλώσει σε διάφορα μέσα ενημέρωση και ιστοσελίδες ορισμένοι από τους ανθρώπους – κλειδιά αυτού του επιτυχημένου γηπέδου και τι συμπεράσματα έβγαλαν οι ίδιοι από την εμπειρία της κατασκευής του. “Η πρόταση του αρχιτεκτονικού γραφείου Herzog & de Meuron Architekten, που είχε ως βασική ιδέα της την τον εντυπωσιακό φωτισμό, ήταν αυτή που μας κέρδισε εξαρχής”, σημείωσε ο Πίτερ Κέρσπε, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας που διευθύνει το στάδιο, Allianz Arena Muenchen Stadion GmbH. Το στάδιο κατασκευάστηκε με μόνο σκοπό να φιλοξενεί αγώνες ποδοσφαίρου και δεν επιτρέπεται να διεξάγονται στους χώρους οποιεσδήποτε άλλες εκδηλώσεις, ακόμα και πολιτιστικού περιεχομένου, όπως π.χ. συναυλίες. Φιλοξενείται βέβαια μια μεγάλη γκάμα από μικρότερες εκδηλώσεις, ενώ φιλοξενήσαμε και τον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ. Υπήρξαν κάποια εμπόδια κατά τη διάρκεια αυτού του σημαντικού έργου, αλλά το στάδιο που δημιουργήθηκε τελικά αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία. Κατασκευάστηκε βάσει χρονοδιαγράμματος και είναι σημαντικό ότι επιτεύχθηκε η τήρηση του προϋπολογισμού του έργου. Επιπρόσθετα, τα οικονομικά μας είναι πολύ καλά, καθώς έχουμε κύκλο εργασιών περίπου 50 εκατ. δολαρίων ετησίως. Έτσι, εκτιμάται ότι θα υπάρξει απόσβεση συνολικής επένδυσης κατά τα επόμενα δέκα χρόνια. “Η βασική ιδέα προέκυψε από την ανάγκη χρήσης του γηπέδου από ανταγωνιστικές ομάδες ποδοσφαίρου”, δήλωσε ο Τιμ Χιουπ, διευθυντής σήμερα στην Tim Hupe Architekten, ο οποίος είχε εργαστεί στο έργο όντας ο βασικός αρχιτέκτονας στην εταιρεία Herzog & de Meuron. Το ερώτημα ήταν πραγματικά πώς η δομή θα μπορούσε να μετασχηματιστεί κάθε φορά στη συγκεκριμένη ταυτότητα των δύο τοπικών ποδοσφαιρικών ομάδων. Η αλλαγή των χρωμάτων μέσω του φωτισμού ήταν η μόνη σαφής απάντηση. Ο Ρίτσαρντ Φακς, διευθύνων σύμβουλος της R+R Fuchs Ingenieurbüro für Fassadentechnik GmbH, της κατασκευαστικής μηχανολογικής εταιρείας που ήταν υπεύθυνη για την πρόσοψη, εξήγησε: “Το έργο στο στάδιο του Μονάχου ήταν το πρώτο πραγματικά μεγάλο πρότζεκτ όπου χρησιμοποιήθηκαν συμπιεσμένα “μαξιλάρια” από ETFE σε μια κτιριακή δομή. Υπήρξαν κάποια σχεδιαστικά προβλήματα λόγω της μεγάλης κλίμακας εφαρμογής, που είχαμε να αντιμετωπίσουμε. Όταν είδαμε για πρώτη φορά τη σχεδιαστική πρόταση του Herzog & de Meuron, συνειδητοποιήσαμε ότι το αρχιτεκτονικό γραφείο ήθελε να χρησιμοποιηθούν πεπιεσμένα “μαξιλάρια” ETFE, λόγω του γεγονότος ότι αυτό το υλικό δεν μπορεί να πιάσει φωτιά χωρίς την ύπαρξη ενισχυτικής πηγής θερμότητας. Η διαφάνειά του επίσης δίνει τη δυνατότητα φωτισμού του υλικού αυτού με τον τρόπο που προέβλεπε η σχεδιαστική πρόταση”. “Από σχεδιαστική άποψη, ήταν πολύ ευτυχές το γεγονός ότι κατορθώσαμε να αντικαταστήσουμε τα αρχικώς προβλεπόμενα πολυκαρβονικά πανέλα από μαξιλάρια ETFE”, πρόσθεσε ο αρχιτέκτονας του έργου κ. Χιουπ, ο οποίος επισήμανε ότι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα αδαμαντοειδή “μαξιλάρια” από ETFE έρχονται πιο κοντά στην αρχιτεκτονική κλίμακα ττης κατασκευής, όπως αυτή είχε προβλεφθεί αρχικά. Ο Μπερντ Στίμπφλε, ένας από τους διευθύνοντες συμβούλους της TL Ingenieure für tragwerk und leichtbau GmbH, ο οποίος εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός R+R Fuchs, εξήγησε τα εξής:
“Η κατασκευή που έχει γίνει παραπέμπει σε κουρτίνα που κρέμεται από κρίκους και που μπορεί κανείς να δει να μετατοπίζεται γύρω από την δομή του σταδίου. Η οροφή του σταδίου θυμίζει καπέλο που ταλαντεύεται στην κορυφή της κατασκευής. Οι δομές που στηρίζουν την πρόσοψη συνδέονται με τη βασική δομή του σταδίου, μέσω ειδικών ελαστικών στοιχείων που είναι ανθεκτικά στις αλλαγές της θερμικής διαστολής”. Η πρόσοψη του σταδίου δε δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα σύμφωνα με τον κ. Κέρσπε, ο οποίος επισήμανε ότι το εξωτερικό τμήμα της κατασκευής καθαρίζεται από τη βροχή και ότι το μόνο που κάνει το προσωπικό του σταδίου είναι να καθαρίζει τις εσωτερικές επιφάνειες της κατασκευής κι αυτό περιστασιακά.
Ο Χανς Γιούργκεν Κοχ, της εταιρείας Koch Membranen GmbH, προμηθευτής της μεμβράνης ETFE που χρησιμοποιήθηκε στο συγκεκριμένο έργο, σημείωσε ότι συμβάλλει στη χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση της κατασκευής. Δεδομένου ότι η εξωτερική πρόσοψη είναι απολύτως ανοικτή στο περιβάλλον και στις δύο πλευρές της, δεν θα πρέπει να ανησυχήσουμε για το φαινόμενο της συμπύκνωσης του αέρα. Το ποσό ροής αέρος μέσω των “μαξιλαριών” φροντίζει η συμπύκνωση αυτή να κυμαίνεται σε περιορισμένα επίπεδα και να μη δημιουργεί προβλήματα υγρασίας.
Πραγματικά, το στάδιο και τα μαξιλάρια ETFE είναι εντυπωσιακά καθαρά και η γενικότερη δομή της κατασκευής είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Υπάρχουν μερικές επισκευές στο σκυρόδεμα στον άνω επίπεδο του σταδίου. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεμβράνινης πρόσοψης που θα είναι πιθανώς και το πρώτο που θα χρειασθεί συντήρηση, είναι τα κινούμενα σκίαστρα. “Τα σκίαστρα κατασκευάστηκαν από ένα υλικό επιστρωμένο από ύελο (fiber) και τοποθετήθηκαν από την Covertex, την εταιρεία που συναρμολόγησε την πρόσοψη”, σημείωσε ο κ. Στίμπφλε. Όταν συναχθεί η εκτίμηση ότι τα σκίαστρα αυτά θα πρέπει να αντικατασταθούν, κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει μια αποτίμηση του αρχικού υλικού σκίασης και κατά πόσο βοήθησε στην επίτευξη της στόχων της αρχικής κατασκευής σκίασης. Ο κ. Χιουπ εξέφρασε την άποψη ότι ο ίδιος θα εγκατέλειπε τα κινούμενα σκίαστρα και θα άλλαζε τις χρωματικές επιλογές των στοιχείων της οροφής. Το υλικό ETFE διαπερνάται από την UV ακτινοβολία, κι έτσι πρόκειται για ένα υλικό που δεν επηρεάζει την ανάπτυξη του γρασιδιού στο γήπεδο. Τα κινούμενα σκίαστρα αποτελούν μια πιο περίπλοκη λύση, αλλά σήμερα η επιλογή των υλικών τα οποία είναι διαθέσιμα για αυτή την εφαρμογή είναι εξίσου μια σημαντική υπόθεση”. Η απλότητα του φωτισμού στο εσωτερικό της εξωτερικής πρόσοψης είναι εντυπωσιακή. Κάθε “μαξιλάρι” φωτίζεται από δύο λάμπες φθορίου που βρίσκονται στο πάνω μέρος του και από άλλες δύο λάμπες που βρίσκονται στο κάτω μέρος, έτσι ώστε συνολικά η πρόσοψη του σταδίου να φωτίζεται από 25.344 λάμπες φθορίου. Ο Καρλ Φριτζ Ρολ, υπεύθυνος έργου της εταιρείας φωτισμού Siteco Lighting GmbH, σημείωσε τα εξής: “Ήταν μια ιδιαίτερη πρόκληση να δημιουργήσουμε το ομαλό φως που το αρχιτεκτονικό γραφείο Herzog & de Meuron παρουσίασε στο σχέδιό του. Καταρχάς, σκεφτήκαμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία RGB LED, αλλά ακόμα κι αν σήμερα μας ανατίθετο αυτό το έργο, θα σύστηνα και πάλι τις λάμπες φθορισμού ως την πιο αποδοτική λύση. Θεωρήσαμε ότι θα ήταν πολύ απλούστερο και οικονομικώς πιο αποδοτικό να δημιουργήσουμε ένα πρόσθετο φίλτρο για κάθε προσάρτημα φωτός, με έξι φωτο – σωλήνες σε κάθε προσάρτημα και κόκκινα, μπλε και άσπρα φίλτρα που καλύπτουν κάθε ζεύγος φωτο – σωλήνων”. Το χρώμα αλλάζει με ένα απλό άναμμα των φωτο – σωλήνων, που καλύπτονται από το κατάλληλο κάθε φορά χρωματικό φίλτρο. Ανά κιλοβατώρα, η χρήση λαμπτήρων φθορίου είναι πολύ οικονομική και υψηλής αποτελεσματικότητας. Ωστόσο, λόγω των εγκαταστάσεων φωτισμού και της μεγάλης κλίμακας του έργου, μπορεί να καταστεί ακριβή η συντήρησή τους. “Η αξιοπιστία ήταν το σημαντικότερο ζητούμενο όταν σχεδιάζονταν και υλοποιούνταν οι εγκαταστάσεις φωτισμού”, σημείωσε ο Μάνφρεντ Χάρτλεϊμπ, διευθυντής της εταιρείας φωτισμού OSRAM GmbH. “Τα στηρίγματα των φωτιστικών σωμάτων έπρεπε να λειτουργούν κάτω υπό όλες τις θερμοκρασίες και μία από τις απαιτήσεις ήταν να μην τρεμοπαίζουν όταν ανάβουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις 20 μπάλαστ έχουν αντικατασταθεί από την ημέρα που εγκαινιάστηκε η λειτουργία του σταδίου, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο”. Ίσως φαίνεται πως το στάδιο Allianz Arena απώλεσε μια μεγάλη ευκαιρία να αξιοποιήσει όλη την τελευταία τεχνολογία φωτισμού των LED και επιλέγοντας να χρησιμοποιήσει την μεγάλη “υφασμάτινη” πρόσοψη ως “οθόνη προβολής”. “Δεδομένου ότι ο χώρος είναι ακριβώς δίπλα σε μια σημαντική οδό, οι εκπρόσωποι της πόλης του Μονάχου τόνισαν ότι δεν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις επιφάνειες της πρόσοψης κατά αυτόν τον τρόπο, επειδή θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή των οδηγών και να οδηγήσει σε ατυχήματα”, διευκρίνισε ο κ. Κέρσπε, ο οποίος πρόσθεσε: “Όταν ανάψαμε για πρώτη φορά τα φώτα της πρόσοψης και δοκιμάσαμε εναλλάξ τα χρώματα, είχαμε ως αποτέλεσμα μεγάλες κυκλοφοριακές ανασχέσεις και καθυστερήσεις στην εθνική οδό”!
Κι ένα άλλο θέμα, που φαντάζει αρκετά επίκαιρο και στην Ελλάδα, είναι αυτό του καπνίσματος στο στάδιο. Η πρόσοψη από τεχνικής άποψης έχει εγκατασταθεί “εξωτερικά” του σταδίου, κι έτσι το κάπνισμα επιτρέπεται ανάμεσα στους χώρους που βρίσκονται ανάμεσα στο κτίριο του σταδίου και την πρόσοψη. Όσο για την πιθανότητα μία “γόπα” τσιγάρου να κάνει ζημιά στην πλαστική μεμβράνη ETFE, ο κ. Στίμπφλε είναι κατηγορηματικός:
“Το υλικό σίγουρα δεν θα καεί από μια τόσο μικρή πηγή θερμότητας. Επίσης είναι απίθανο ένα τσιγάρο να αποφέρει κάτι περισσότερο από ένα τοπικό “κάπνισμα”. Αυτό που μάλλον απασχόλησε περισσότερο τους υπεύθυνους της κατασκευής ήταν κάποιοι πιθανοί βανδαλισμοί από φανατικούς οπαδούς των ομάδων, που μπορεί να απέφεραν διάτρηση της μεμβράνης.
