Επανασχεδιασμός Πλατείας Κλωναρίδη στα Άνω Πατήσια

: Εικ. 2 Άποψη της ανακατασκευής στο θερινό σινεμά.

: Εικ. 3 Άποψη της ανακατασκευής στο νέο κτίριο της Δημοτικής Αστυνομίας.

: Εικ. 4 Νυχτερινή φωτορεαλιστική απεικόνιση της κεντρικής πλατείας.

Ο στόχος του αντίστοιχου εργαστηρίου στην Αθήνα προχώρησε ένα βήμα πιο κοντά σε μια ρεαλιστική εφαρμογή. Ο Δήμος της Αθήνας παραχώρησε στοιχεία για 4 περιοχές δημόσιας χρήσης, στην αναβάθμιση και ανακατασκευή των οποίων προτίθεται να προχωρήσει στο άμεσο μέλλον.
Από την ομάδα μας επιλέχθηκε η Πλατεία Κλωναρίδη, μια απαλλοτριωμένη ζώνη πρασίνου συνολικής έκτασης 16,4 στρεμμάτων στη συμβολή της Λεωφόρου Πατησίων με την Οδό Καυτατζόγλου στα Άνω Πατήσια, που περιλαμβάνει 2 διατηρητέα κτίρια και 4 ακόμα μη διατηρητέα κελύφη, σε κακή υπάρχουσα κατάσταση. Μεταξύ των κτιρίων περιλαμβάνεται η Βίλλα της οικογένειας Κλωναρίδη, ο θερινός κινηματογράφος ΑΒ και το νεοκλασσικό του 19ου αιώνα της Οδού Θεοτοκοπούλου.

Η πρόταση κατευθύνθηκε σε τρείς βασικούς άξονες: Σε πρώτο επίπεδο, μετά τη συνοπτική εξέταση των δεδομένων του χώρου και των κοινωνικών και πολιτισμικών στοιχείων της περιοχής, προτάθηκε ο επανασχεδιασμός του χώρου πρασίνου. Τα 6 υπάρχοντα κτίρια αποδίδονται σε πλήρη χρήση για τις δημοτικές υπηρεσίες της περιοχής. Δημιουργούνται 2 βασικοί άξονες κίνησης πεζών, μακριά από τους πολυσύχναστους οδικούς άξονες, οι οποίοι ταυτόχρονα ενοποιούν τους χώρους των 6 κτιρίων, ενώ η αλληλοτομία τους δημιουργεί μια κεντρική πλατεία, πόλο έλξης για τους κατοίκους της περιοχής. Η πλατεία χωρίζεται σε δύο τμήματα, το ένα εκ των οποίων υποβιβάζεται για να δημιουργήσει ένα αμφιθέατρο και ένα πολιτιστικό κέντρο, κάτω από την επιφάνεια του φυσικού εδάφους. Σε όλη τη σύνθεση προτιμήθηκαν ανοιχτόχρωμα ανακλαστικά υλικά για τους εξωτερικούς χώρους, ενώ οι πλακοστρωμένες επιφάνειες περιορίστηκαν στις ελάχιστες, δίνοντας έμφαση στην παρουσία του πρασίνου και της φύτευσης. Δόθηκε ιδιαίτερη μέριμνα στη χωροθέτηση των αναγκαίων θέσεων στάθμευσης και τον τονισμό των κομβικών σημείων εισόδου στο πάρκο, που να ανταποκρίνονται στον περιβάλλοντα αστικό ιστό. Το δεύτερο στάδιο του σχεδιασμού περιλάμβανε μια μεθοδολογία οικονομικά βιώσιμης επέμβασης για την αποκατάσταση και την ενεργειακή αναβάθμιση των υπαρχόντων κτιρίων, προκειμένου τα κελύφη να είναι λειτουργικά και με τη δυνατόν χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας. Τα μέτρα που προτάθηκαν για τα διατηρητέα κτίρια είναι: πλήρης εσωτερική θερμομόνωση εξωτερικών τοίχων και οροφών, αντικατάσταση κουφωμάτων με νέα ξύλινα και διπλά υαλοστάσια χαμηλής εκπεμπτικότητας, εφαρμογή φωτοσωλήνων στις στέγες για τη βελτίωση της διάχυσης του φυσικού φωτισμού στον πυρήνα των κατόψεων, ανεμιστήρες οροφής, σύστημα αυτοματισμού BMS για τον τεχνητό φωτισμό και την θερμική αυτονομία των χώρων.

Εικ. 5 Διαγράμματα στρατηγικής του κελύφους κατά τη χειμερινή και θερινή περίοδο.

Ταυτόχρονα κρίνεται αναγκαία η ενίσχυση του φέροντος οργανισμού με χρήση μεταλλικού πλαισίου εσωτερικά, τοπική επέμβαση με gunite και πλήρης αποκατάσταση των εξωτερικών επιχρισμάτων. Αντίστοιχα, η επέμβαση στα υπόλοιπα κελύφη περιλαμβάνει: εξωτερική θερμομόνωση με πλήρη αποφυγή θερμογεφυρών, αντικατάσταση κουφωμάτων με θερμοδιακοπτόμενα πλαίσια και κουφώματα αλουμινίου διπλών υαλοστασίων χαμηλής εκπεμπτικότητας, ανοιγόμενους φεγγίτες οροφής για την υποβοήθηση του εφελκυστικού αερισμού, μεγιστοποίηση των νότιων ανοιγμάτων για εφαρμογή παθητικού ηλιασμού σε συνδυασμό με εξωτερικά σκίαστρα ανάλογα με τον προσανατολισμό. Το τελευταίο στάδιο της μελέτης αποτελούνταν από τις βασικές αρχές για το σχεδιασμό του νέου, υπόγειου στην πράξη, Πολιτιστικού Πολυχώρου κάτω από την πλατεία. Το κτίριο διακρίνεται για τη μεγάλη του θερμική αδράνεια, αφού βρίσκεται κατά το 70% σε επαφή με το έδαφος και μελετήθηκε ώστε όλοι του οι χώροι να έχουν φυσικό φωτισμό και αερισμό. Η κύρια όψη αποτελείται από διπλή πρόσοψη με μια σειρά διπλά υαλοστάσια και μια σειρά κατακόρυφα σκίαστρα με οριζόντιες σταθερές, μικρές περσίδες, μετακινούμενες σε οδηγούς που βρίσκονται σε απόσταση 1 μέτρου από τα κουφώματα.

Αντίστοιχα, το ίδιο σύστημα σκιάστρων στη δυτική όψη έχει κατακόρυφες περσίδες για την αποφυγή διείσδυσης της χαμηλής απογευματινής ακτινοβολίας. Το εσωτερικό αίθριο δημιουργεί συνθήκες ευνοϊκού μικροκλίματος και επιτρέπει τον διαμπερή αερισμό όλων των χώρων. Ταυτόχρονα, οι εσωτερικές επιφάνειες όλων των φερόντων στοιχείων οπλισμένου σκυροδέματος αφήνονται ανεπίχριστες, ώστε σε συνδυασμό με ελεγχόμενο νυκτερινό αερισμό – με την κατάλληλη ασφάλεια στα περιμετρικά κουφώματα, να μειώνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω επαγωγής το αποθηκευμένο θερμικό φορτίο της ημερήσιας χρήσης. Το προτεινόμενο μέσο θέρμανσης και ψύξης σε όλα τα κτίρια αποτελείται από ανάλογο του κτιρίου διαστασιολογημένο σύστημα αντλίας θερμότητας, με fan coil οροφής και εναλλάκτη θερμότητας σε συνδυασμό με ελεγχόμενη εισαγωγή νωπού αέρα. Με την εφαρμογή των κατάλληλων επεμβάσεων στα κτίρια και την ορθολογιστική χρήση του αναμένεται η κατανάλωσή τους να περιοριστεί στις 35 kWh/μ²/έτος. Η συνολική ενέργεια που θα απαιτηθεί για την κάλυψη των αναγκών του κτιριακού αποθέματος του νέου πάρκου είναι λιγότερο από 50.000 kWh ανα έτος. Επακόλουθα, η εγκατάσταση 4 διάσπαρτων συστοιχιών των 10 kW φωτοβολταικών θα αρκεί να καλύψει σαν ισοζύγιο την κατανάλωση.