Στην Ευρώπη, όπου ο κτιριακός τομέας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας -μεγαλύτερος ακόμα και από τις μεταφορές ή τη βιομηχανία- η σκίαση αποτελεί βασική παράμετρο στις διάφορες Οδηγίες της ΕE για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η οποία θα εφαρμοστεί σε γενικευμένο επίπεδο έως το 2012.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σκίασης ES-SO που συνενώνει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τους πιο σημαντικούς φορείς και οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία σκίασης και ηλιοπροστασίας, πραγματοποίησε ένα πολύ ενδιαφέρον εργαστήριο στο πλαίσιο της διεθνούς έκθεσης σκίασης Tende & Tecnica στη ιταλική πόλη του Ρίμινι, τον περασμένο Οκτώβριο. Οι διάφορες παρουσιάσεις και εισηγήσεις που έγιναν, ανέδειξαν το σημαντικό ρόλο που επιτελούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα που ακολουθούνται κατά την κατασκευή των σύγχρονων κτιρίων, οι παράμετροι που αξιολογούνται σε προγράμματα προσομοίωσης κτιρίων, καθώς και ορισμένα στοιχεία από το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα Keep Cool II.

Το πρόγραμμα Keep Cool II

Η “αειφόρος καλοκαιρινή άνεση”, κι όχι μια συνηθισμένη ψύξη με κλιματιστικά, προσδιορίζει με την μεγαλύτερη σαφήνεια τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του προγράμματος Keep Cool II.

Ο Anders Hall, από τη Somfy Σουηδίας, περιέγραψε το σκοπό του προγράμματος, τονίζοντας ότι αποσκοπεί στη μείωση του αρνητικού αντίκτυπου της αυξανόμενης ζήτησης ψύξης στην Ευρώπη μέσω της ελαχιστοποίησης της χρήσης συμβατικής ενέργειας, και της έμφασης στην αξιοποίηση παθητικών λύσεων ενεργειακής εξοικονόμησης. Μια από τις παθητικές λύσεις που αναγνωρίζονται από την ΕΕ είναι η σκίαση και ηλιοπροστασία. Με το 90% του συνολικού χρόνου τους οι Ευρωπαίοι, όταν είναι ξύπνιοι, να τον περνούν σε εσωτερικούς χώρους, η ανάγκη για κατάλληλες συνθήκες εσωτερικής θερμικής άνεσης είναι πολύ σημαντική.

Ο κ. Hall έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη μεγάλη σχέση και αλληλεπίδραση που υπάρχει ανάμεσα στο καλό εσωτερικό κλίμα, την υγεία των ενοίκων και την παραγωγικότητα. Τόνισε ότι οι στατικές λύσεις δεν αρκούν πλέον και ότι οι δυναμικές (δηλαδή, κινητές) εφαρμογές μιας μεγάλης γκάμας συστημάτων σκίασης και ηλιοπροστασίας, που έχουν το πλεονέκτημα να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας ώστε να συνδυάζονται με τις καιρικές συνθήκες (ή την άνεση των ανθρώπων) είναι αποτελεσματικότερες. Η πρώτη φάση του προγράμματος, η οποία σχεδόν ολοκληρώθηκε, αποσκοπεί στο να παρέχει ανάλυση και διάφορα τεχνικά εργαλεία τα οποία θα περιγράφουν τις ιδανικές λύσεις και θα υπερβαίνουν εμπόδια, όπως οι διάφοροι κανονισμοί, οι υφιστάμενες συμβάσεις, αλλά και η συμπεριφορά της αγοράς.

Η δεύτερη φάση πρόκειται να απευθυνθεί στα δίκτυα και τους φορείς χάραξης πολιτικής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μια σειρά εργαλείων σε συγκεκριμένο ιστοχώρο στο διαδίκτυο, παρέχει στους επισκέπτες της πληροφορίες που μπορούν να συμβάλλουν σε μια ενεργειακά πιο αποδοτική Ευρώπη και σε ένα καλύτερο και υγιέστερο εργασιακό περιβάλλον. Ο ιστοχώρος έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλέσει μια αλλαγή στη συμπεριφορά των πολιτών αλλά και να παρέχει συγκεκριμένες πληροφορίες για κάθε έναν από τους ρόλους που εμπλέκονται στην επίτευξη του στόχου της “αειφόρου θερινής άνεσης”: ο ιδιοκτήτης του ακινήτου, ο χρήστης του ακινήτου, ο πολιτικός μηχανικός ή αρχιτέκτονας, και όσοι απασχολούνται σε υπηρεσίες και εργασίες που αφορούν τη λειτουργία του κτιρίου. Με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, τα αποτελέσματα είναι καλύτερα για τον καθένα εμπλεκόμενο.

Ολοκληρωμένες λύσεις

Ένα από τα θέματα επίσης που συζητήθηκαν στο εργαστήρι που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης Tende e Tecnica στο Ρίμινι της Ιταλίας, τον περασμένο Οκτώβριο, ήταν η ολοκληρωμένη προσέγγιση των ζητημάτων που άπτονται της αειφορίας των κτιρίων, χωρίς αλληλοκαλύψεις εφαρμογών και συστημάτων, όπως επίσης και η ενδυνάμωση της φωνής των βιομηχανιών που δραστηριοποιούνται στην εν λόγω αγορά, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες προκλήσεις.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σκίασης ES-SO ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2004 από επτά κράτη και μέσα στα έξι επόμενα χρόνια που ακολούθησαν πλαισιώθηκε από άλλα οκτώ, ώστε σήμερα να έχει συνολικά δεκαπέντε κράτη – μέλη, ενώ αρκετά ακόμη ενδιαφέρονται να γίνουν μέλη στο απώτερο μέλλον.  Ο κ. Dick Dolmans, Εκτελεστικός Γραμματέας του ES-SO έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις συνεχιζόμενες προσπάθειες του οργανισμού να αναγνωριστούν τα συστήματα σκίασης και ηλιοπροστασίας ως τεχνολογία κτιρίου στο νέο ευρωπαϊκό κανονισμό.

Οι σημαντικότερες από αυτές τις προσπάθειες είναι οι ακόλουθες:

• Άσκηση συντονισμένων πιέσεων (λόμπινγκ) στις κοινοτικές αρχές.
• Συγγραφή άρθρων σχετικά με τις δράσεις και το εργασιακό αντικείμενο του οργανισμού ES-SO.
•  Παρακολούθηση των εξελίξεων γύρω από την τεχνολογία των κτιρίων.
• Συμμετοχή στα σεμινάρια και τις εκδηλώσεις που διοργανώνονται από την ΕΕ.
•  Ενεργή συμμετοχή στα διάφορα προγράμματα (projects) της ΕΕ.

Το μήνυμα είναι σαφές. Η σκίαση μειώνει το ψυκτικό φορτίο, το καλοκαίρι και το φορτίο θέρμανσης, το χειμώνα, όταν τα διάφορα συστήματα που χρησιμοποιούνται για να επιτευχθεί η σκίαση είναι κατάλληλα αυτοματοποιημένα. Η σκίαση μπορεί να συμβάλλει στην αξιοποίηση του φυσικού φωτός της ημέρας, μειώνοντας έτσι την ανάγκη για ηλεκτρικό φωτισμό. Επίσης, μπορεί να επαυξήσει την άνεση στους εσωτερικούς χώρους, προωθώντας την υγεία και την παραγωγικότητα για τους χρήστες των κτιρίων (ένοικοι ή εργαζόμενοι). Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα που επεσήμανε ο κ. Dolmans είναι η ανάγκη να συνεργαστούν μεταξύ τους όλοι οι φορείς της βιομηχανίας που εμπλέκεται στο χώρο του κτιρίου επιδιώκοντας την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής αποδοτικότητας. Ένα “ολιστικό κτίριο” είναι η νέα προσέγγιση που πρέπει να δούμε και ειδικότερα το πώς τα διάφορα συστήματα και δομικά υλικά αλληλεπιδρούν.

Το θέμα των δεδομένων και στοιχείων

Για να ικανοποιήσουν την ανάγκη για ποσοτικοποιημένα στοιχεία, τα μέλη του ES-SO εργάζονται συνεχώς και επισταμένως για την παροχή μέσων και τρόπων ώστε να είναι εφικτή η αξιόπιστη σύγκριση των διαφόρων μετρήσεων που γίνονται στα πιστοποιημένα εργαστήρια, όπως και τα εργαλεία υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης.

Ο κ. Herve Lamy, αντιπροσωπεύοντας το SNFPSA (Εθνική Γαλλική Ένωση Επαγγελματιών στη Βιομηχανία Σκίασης), εστίασε στη λειτουργία και τη σημασία των διαφόρων προτύπων (standards) στο χώρο της σκίασης: Τεχνικές προδιαγραφές που εγκρίνονται από ένα αναγνωρισμένο σώμα. Πρότυπα στην παραγωγή προϊόντων που διασφαλίζουν την ποιότητα και την ασφάλεια, τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους κατασκευαστές, ενάντια σε μη-ασφαλή εμπορικά σήματα. Τα πρότυπα επιτρέπουν επίσης στους κατασκευαστές να χρησιμοποιήσουν μια κοινή γλώσσα και κοινές τεχνικές αναφορές σε όλη την Ευρώπη. Ο κ. Lamy υποστήριξε τέλος την ανάγκη προώθησης των προτύπων από όλες τις εθνικές ή ευρωπαϊκές εμπορικές ενώσεις και οργανισμούς. Σε μια άλλη παρουσίαση, ο κ. Lamy έδωσε ένα παράδειγμα των κανονισμών που ορίζουν τη θερμική συμπεριφορά των κτιρίων στη Γαλλία, σε μια χώρα όπου ο κτιριακός τομέας  είναι υπεύθυνος για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 20% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Τα μέτρα που προετοιμάζεται να λάβει η γαλλική κυβέρνηση και να θέσει σε ισχύ το 2012, απαρτίζονται από “σκληρούς” κανονισμούς που ισχύουν για τα νέα κτίρια, για τα οποία θα τεθεί ένα όριο απαιτούμενης ελάχιστης και μέγιστης κατανάλωσης ενέργειας.

Παράλληλα, μελετώνται μια σειρά από παροχές που θα λειτουργούν ως κίνητρα, όπως άτοκα δάνεια και φορολογικές μειώσεις, με απώτερο σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας.

Η σκίαση και η ηλιοπροστασία στη Γαλλία δεν αποτελεί απλώς κομμάτι του κτιριακού εξοπλισμού, αλλά εντάσσεται εξαρχής, με έναν ολοκληρωμένο τρόπο στο σχεδιασμό και την κατασκευή του κτιρίου. Οι εφαρμογές ηλιοπροστασίας μπορούν να συμπεριλάβουν τα ρολά, τα υφασμάτινα στόρια, ή τα βενέτικα στόρια, εάν πρόκειται για σταθερές κατασκευές στο κτίριο. Δύο διατάξεις σκίασης στο ίδιο παράθυρο μπορούν να εφαρμοστούν (μία εσωτερικά και μία εξωτερικά), προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα ενεργειακά κέρδη το χειμώνα. Επίσης, καλύπτονται και όλα τα συστήματα ελέγχου των διατάξεων σκίασης, είτε είναι χειροκίνητα είτε αυτοματοποιημένα. Shade Specifier είναι το όνομα ενός λογισμικού (software) σκίασης που χρησιμοποιείται από την Βρετανική Ένωση Στοριών και Ρολών (BBSA), προκειμένου να απεικονιστούν τα οικονομικά και περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα και οφέλη από τη χρήση της σκίασης και ηλιοπροστασίας στα κτίρια.

Ο κ. Andrew Chalk από την BBSA εξήγησε πώς το λογισμικό διαμορφώνει τα χαρακτηριστικά των κτιρίων που προορίζονται για κτίρια κατοικίας ή για εμπορική χρήση και πώς αναδεικνύει και υπολογίζει τα οφέλη από τη χρήση εσωτερικών και εξωτερικών συστημάτων ηλιοπροστασίας, όσον αφορά τα ηλιακά κέρδη και τις θερμικές απώλειες.

Χρησιμοποιώντας διάφορα διαθέσιμα στοιχεία, το Shade Specifier τα οργανώνει σε ένα εύχρηστο format. To λογισμικό επιτρέπει τη σύγκριση και αντιπαραβολή διαφόρων διαφορετικών υφασμάτων και άλλων υλικών σκίασης, καθώς και τον υπολογισμό διαφόρων παράμερων, όπως για παράδειγμα, ο συντελεστής g-value.

O g-value χρησιμοποιείται στην Ευρώπη για τη μέτρηση της εισόδου του φυσικού φωτός στο εσωτερικό του κτιρίου διαμέσου των παραθύρων ή άλλων ανοιγμάτων, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιείται ο Συντελεστής Ηλιακού Θερμικού Κέρδους (Solar Heat Gain Coefficient -SHGC).

Η εξοικονόμηση χρημάτων και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν σημαντικές παράμετροι, ωστόσο ο κ. Chalk υπογράμμισε ότι η άνεση των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το κτίριο δεν πρέπει να μειωθεί ούτε στο ελάχιστο, δεδομένου ότι διαθέτουν τόσο πολύ χρόνο στους εσωτερικούς χώρους, είτε ως ένοικοι εάν πρόκειται για κατοικία, είτε ως εργαζόμενοι εάν πρόκειται για κτίριο γραφείων.
Σύμφωνα με τον κ. Dolmans, διαρκώς αυξάνεται η πίεση της αγοράς για δημόσια κτίρια και κτίρια γραφείων με βιοκλιματικό σχεδιασμό και έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Και είναι γεγονός, ότι αυτό το θέμα απασχολεί όλο και περισσότερο τους αγοραστές ακινήτων, όπως παρατήρησε ο κ. Alberto Danieli, τέως πρόεδρος της Ιταλικής Ένωσης Σκίασης (ΑSSITES).

Να σημειωθεί ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία σκίασης που αναφέρεται στον οργανισμό ES-SO, απασχολεί περίπου 400.000 εργαζόμενους και ο τζίρος που πραγματοποιεί ανέρχεται σε πάνω από 15 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση.