Το εύφορο φυσικό υπέδαφος είναι σε κίνδυνο, η καταχρηστική εκμετάλλευση των εδαφών στην καλλιέργεια θέτει τη βιομηχανία τροφίμων σε κίνδυνο για τις επόμενες γενεές και η εκμετάλλευση της αστικής γεωργίας σε αστικό επίπεδο είναι ανέφικτη.

Η εικόνα των γρήγορων γευμάτων και των κατεψυγμένων τροφίμων αρχίζει να ξεθωριάζει! Το ενδιαφέρον για βιώσιμη αστική ανάπτυξη και κατανάλωση βιολογικών και φρέσκων προϊόντων επαναφέρει το μοντέλο των αστικών κήπων των προηγούμενων αιώνων στο προσκήνιο.

Το έντονο ενδιαφέρον των κατοίκων των πόλεων οδηγείται στην αστική γεωργία, η οποία είναι ικανή να συμβάλλει στην αυτονομία της πόλης και να επαναπροσδιορίσει την έννοια της παραγωγής των προϊόντων. Σε στέγες, πεζούλια, μπαλκόνια, στις επιφάνειες των αδόμητων δημόσιων χώρων, στα εσωτερικά κτιρίων και σε high-tech θερμοκήπια, ο σύγχρονος οικο-πολεμιστής επιδιώκει να δραπετεύσει από τον ανταγωνιστικό και καταναλωτικό κόσμο που του επιβάλλεται από τους νόμους της αγοράς. Επιθυμεί να καλλιεργήσει το άμεσο τοπίο του, ώστε να ριζωθεί καλύτερα στο έδαφος με τη δημιουργία της οικολογικής και διατροφικής βιοποικιλότητάς του.

Ο καταναλωτής της πόλης μετατρέπεται σε παραγωγό και σε κάτοικο κήπων! Από τους “εργατικούς κήπους” του Παρισιού τον προηγούμενο αιώνα στους σύγχρονους “κοινοτικούς κήπους” της Νέας Υόρκης.

Αυτοί οι νέοι κήποι, προσπαθούν να συμβάλουν στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και παράλληλα να στηρίξουν ένα νέο αυτόνομο μοντέλο διαχείρισης και παραγωγής τροφίμων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.

Σύμφωνα με το PNUD (πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη), ο παγκόσμιος αστικός πληθυσμός θα αυξηθεί από 3,1 δισεκατομμύρια το 2009 στα 5,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2025.

Αναζητώντας μια ενεργή θετική αξιολόγηση, βασικό στόχο των σύγχρονων πόλεων αποτελεί η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας να ξεπεράσει την ενέργεια που καταναλώνεται, ώστε να δημιουργηθεί μια ενεργειακή διέξοδος στην ενεργειακή κρίση που πλησιάζει.

Η σύγχρονη πόλη προσπαθεί επομένως να αναπτύξει την έννοια της αστικής γεωργίας για να διαμορφώσει την τροφική της αυτάρκεια, με την παράλληλη ανακύκλωση των υγρών αποβλήτων μέσα από τη διαδικασία του φυτο-καθαρισμού, την επεξεργασία των στερεών αποβλήτων και τη μετατροπή τους σε λιπάσματα, την παραγωγή ενέργειας από την παραγόμενη βιομάζα, τη χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων και άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προκειμένου να αποφευχθεί μια γενικευμένη πληθυσμιακή ασφυξία του πλανήτη και να επιτευχθεί η σίτιση 9 δισεκατομμυρίων κατοίκων μέσα στο 2050, οι πόλεις ασχολούνται με το να αναπροσδιορίσουν πάλι το παραδοσιακό μοντέλο μεταξύ της πόλης και της επαρχίας, μεταξύ των δυτικών χωρών, των αναδυόμενων χωρών και των αναπτυσσόμενων χωρών. Επομένως, αφενός η εισαγωγή φυσικών πόρων και τροφίμων κρίνεται αναγκαία, αφετέρου η εξαγωγή των αποβλήτων και η διαχείριση της ρύπανσης επιτακτική.
Η νέα οικολογική πόλη στοχεύει στην επανένταξη της λειτουργίας της καλλιέργειας σε αστική κλίμακα, με την υπογράμμιση του ρόλου της αστικής γεωργίας στη χρήση και την επαναχρησιμοποίηση των φυσικών πόρων και των βιοδιασπάσιμων αποβλήτων, ώστε να κλείσει ο βρόγχος των οικολογικών ροών.

Η αστική γεωργία μπορεί να σιτίσει την πόλη χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων ή χημικών μυκητοκτόνων (των οποίων η τοξικότητα μεταφέρεται στον άνθρωπο, π.χ. καρκίνος, στειρότητα) και χωρίς την εξάρτηση της εισαγωγής τροφίμων από άλλες περιοχές.

Οργανώνοντας τη διανομή των φρέσκων προϊόντων στα εσωτερικά τμήματα της κάθε πόλης, η παραγωγή είναι άρρηκτα και άμεσα συνδεδεμένη με τον καταναλωτή, οπότε η αστική γεωργία αποκτά το ρόλο της παραδοσιακής γεωργίας σε τοπικό πλέον επίπεδο. Εκτός από τη θρεπτική ποιότητα των παραγόμενων και καταναλωμένων τροφίμων, η αστική γεωργία θα αποτελέσει έναν μοχλό αύξησης της αστικής αγοράς εργασίας και της τοπικής οικονομίας, μειώνοντας συγχρόνως και την τοπική ανεργία.

Εικ. 8 Αξονομετρική διάταξη
των δραστηριοτήτων στον πύργο.

Από υγειονομική άποψη, αυτή η αγροτική προσέγγιση θα συμβάλλει ενεργά στην απολύμανση των μολυσμένων τμημάτων υπεδάφους και των υπογείων υδάτων, καθώς επίσης και στη μείωση της μόλυνσης της ατμόσφαιρας από διοξείδιο του άνθρακα.

Λόγω της κρίσης των καυσίμων και της κλιματολογικής αλλαγής, η αγροτική γεωργία των δυτικών χωρών μπορεί να απαντήσει στην παγκόσμια κρίση τροφίμων των αναπτυσσόμενων χωρών και κυρίως της Αφρικής. Ο ρόλος της είναι από τώρα και στο εξής να παραγάγει (με μια αύξηση που υπολογίζεται σε ποσοστό 60% μέσα στο 2050) όλα τα τρόφιμα τα οποία μεταφέρονται εν πλω, όπως τα δημητριακά ή το καλαμπόκι, με τη βοήθεια της εξέλιξης της επιστήμης και των πιο προηγμένων εφαρμοσμένων συστημάτων βιοτεχνολογίας. Επιπλέον, η αγροτική γεωργία καλείται να συμβάλλει στην εξέλιξη της έννοιας της “πράσινης” χημείας, προκειμένου να παραχθούν τα βιοκαύσιμα, αποκαλούμενα “καύσιμα δεύτερης γενεάς”, χρησιμοποιώντας την ενέργεια των μη καταναλώσιμων υλικών από τις αγροτικές εγκαταστάσεις, π.χ. ινών, όπως οι κυτταρίνες.

O Βέλγος αρχιτέκτονας Vincent Callebaut εμπνευσμένος από τα φτερά μιας λιβελούλας, προτείνει ένα κάθετο αστικό αγρόκτημα, το οποίο θα συμβάλλει στην αυξανόμενη ανάγκη για την οικολογική και περιβαλλοντική αυτάρκεια του αστικού τοπίου. Η εν λόγω προτεινόμενη κάθετη ανάπτυξη μελετήθηκε για τη νότια περιοχή του νησιού Roosevelt στη Νέα Υόρκη, όπου η καλλιέργεια τροφίμων, η γεωργία και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνυπάρχουν αρμονικά σε μια αστική κάθετη διάταξη.

Η πρόταση αναπτύσσεται σε 132 ορόφους σε ύψος 600 μέτρων και η “λιβελούλα” μπορεί να ενσωματώσει 28 διαφορετικούς γεωργικούς τομείς για την παραγωγή των φρούτων, των λαχανικών, των σιταριών, του κρέατος και των γαλακτοκομικών.

Τα φυτά καλλιεργούνται και τα ζώα εκτρέφονται στο χώρο των γυάλινων φτερών της “λιβελούλας”, ενώ πολυάριθμα γραφεία, ερευνητικά εργαστήρια, κατοικίες και δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να συνυπάρξουν και να ενσωματωθούν μέσα στη κάθετη δομή του αγροκτήματος. Ο συνδυασμός ηλιακής και αιολικής ενέργειας καθιστούν την κάθετη ανάπτυξη 100% αυτάρκη. Η ορθολογική διαχείριση των όμβριων υδάτων συμβάλλει στην άρδευση των καλλιεργειών. Η αρχιτεκτονική πρέπει να είναι στην υπηρεσία αυτής της νέας γεωργίας και να σχεδιάσει αυτή τη νέα κοινωνική επιθυμία μέσα στο πλαίσιο της οικολογικής αυτονομίας και μεταρρύθμισης.

Η πρόταση της “λιβελούλας” αποτελεί επομένως ένα πρότυπο κάθετου αστικού αγροκτήματος που προσφέρει ένα μικτό πρόγραμμα, κατοικιών, γραφείων και εργαστηρίων στην οικολογική εφαρμοσμένη αστική γεωργία, ενώ οι χώροι που αναπτύσσονται κάθετα σε διάφορους ορόφους καλλιεργούνται εν μέρει από τους ενοίκους του. Αυτό το αστικό κάθετο αγρόκτημα φέρει επάνω του όλες τις βιώσιμες εφαρμογές της οργανικής γεωργίας, οι οποίες στοχεύουν στην ποικιλόμορφη εντατική παραγωγή σύμφωνα με το ρυθμό της σύγχρονης εποχής. Η οργανική γεωργία είναι επίσης υπέρ της επαναχρησιμοποίησης των βιοδιασπάσιμων αποβλήτων και της διαχείρισης της ενέργειας και των ανανεώσιμων πόρων. Προκειμένου να γίνει αντιληπτό αυτό το πρόγραμμα και να τεθεί σε κοινωνικό διάλογο, η προτεινόμενη “λιβελούλα” εγκαθίσταται κατά μήκος του ανατολικού ποταμού στη νότια άκρη του νησιού Rooselvelt στη Νέα Υόρκη, μεταξύ του νησιού Manhattan και της περιοχής Queens.

Για να αποφευχθεί η οριζόντια ανάπτυξη, η “λιβελούλα” αναπτύσσεται κάθετα υπό τη μορφή ενός βιονικού πύργου που επαναπροσδιορίζει το νέο αστικό βιότοπο για την πανίδα και την τοπική χλωρίδα και δημιουργεί μια αυτόματη παραγωγή προϊόντων, η οποία ρυθμίζεται από τους ενοίκους στο εσωτερικό της δομής της.

Κάθε όροφος αποκτά μια γεωργική δραστηριότητα, σε άλλον διενεργείται η εκτροφή ζώων που εξασφαλίζουν την παραγωγή του κρέατος, το γάλα, τα πουλερικά και τα αυγά. Παράλληλα, οι όροφοι λειτουργούν και ως αληθινοί βιολογικοί αντιδραστήρες που αναπαραγάγουν συνεχώς το οργανικό φυτόχωμα. Διαφοροποιώντας τις καλλιεργημένες ποικιλίες αποφεύγεται ο κορεσμός του υπεδάφους. Κατά συνέπεια, οι όροφοι πετυχαίνουν ο ένας με τον άλλο κάθετα, σύμφωνα με την αγρονομική τους δυνατότητα, να παρέχουν μερικά στοιχεία του εδάφους μεταξύ των συστατικών που σπέρνονται και συγκομίζονται. Ο πύργος αποτελεί έναν ζώντα οργανισμό διαβίωσης, μεταβολικό και αυτάρκη στο νερό, την ενέργεια, και τη βιο-λίπανση. Τίποτα δεν χάνεται, όλα είναι ανακυκλώσιμα σε μια συνεχή αυτόματη διαχείριση παραγωγής και σίτισης.

Η αρχιτεκτονική της πρωτότυπης λιβελούλας προτείνει ένα κάθετο κτίριο δομικό, λειτουργικό, οικολογικό και ενεργειακά αυτόνομο. Για να εξασφαλίσει την κοινωνική ποικιλομορφία και έναν μόνιμο κύκλο ζωής – επί 24ώρου βάσεως- στον πύργο, το μικτό πρόγραμμα σχεδιάζεται κυρίως γύρω από τους δύο πόλους των χώρων κατοικίας και εργασίας. Γύρω από τις κατοικίες, αναπτύσσονται τα γραφεία και τα ερευνητικά εργαστήρια, καθώς επίσης και οι πιο ιδιωτικοί χώροι.

Ο δημόσιος γεωργικά χώρος και οι χώροι ελεύθερου χρόνου σχεδιάζονται γύρω από τους κήπους, τους κήπους κουζινών, τους οπωρώνες, τα λιβάδια, τους τομείς ρυζιού, τα αγροκτήματα και τους τομείς διαχείρισης.

Η διανομή των ροών γίνεται γύρω από μια ζώντα, ασφαλή σπονδυλική στήλη, μεταφέροντας το βρόγχο κυκλοφορίας στους πολυάριθμους ανελκυστήρες, τους ανελκυστήρες αγαθών και στα κλιμακοστάσια που εξυπηρετούν όλα τα επίπεδα, διαχωρίζοντας ταυτόχρονα τις περιοχές εισαγωγών και τα αποτελέσματα ανακύκλωσης από τα φυτά, τα ζώα και τους ανθρώπους. Αρχιτεκτονικά, η λειτουργική οργάνωση αντιπροσωπεύεται από δύο στενόμακρους πύργους που διατάσσονται συμμετρικά ανά ζεύγος, γύρω από ένα τεράστιο κλιματολογικό θερμοκήπιο που τους συνδέει και εκτείνεται μεταξύ δύο κρυστάλλινων φτερών. Αυτά τα πολύ ελαφριά φτερά από γυαλί και χάλυβα ξαναπαίρνουν τα φορτία του κτιρίου και εμπνέονται άμεσα από τη δομή των φτερών λιβελούλας που προέρχεται από την οικογένεια “Odonata Anisoptera”, των οποίων η διαφανής μεμβράνη είναι πολύ λεπτή. Δύο δαχτυλίδια με κατοικίες αναπτύσσονται γύρω από αυτά τα φτερά.
Η οργανικά σχεδιασμένη oικοδομή στους διακλιματολογικά χώρους φέρει διπλοκέλυφα στοιχεία, εμπνευσμένα από τις φωλιές των μελισσών, που εκμεταλλεύονται την ηλιακή παθητική ενέργεια, με τη συσσώρευση του θερμού αέρα στο πάχος της οικοδομής το χειμώνα και με την ψύξη της ατμόσφαιρας από το φυσικό εξαερισμό και τον παθητικό δροσισμό των εγκαταστάσεων το καλοκαίρι. Προστατεύοντας έτσι τους ενοίκους από τις κλιματολογικές αλλαγές στη Νέα Υόρκη (από -25.5°C το χειμώνα σε +41°C το καλοκαίρι), αυτοί οι χώροι είναι χρήσιμοι για τη γεωργία όχι από την άποψη της επιφάνειάς τους, αλλά από την άποψη του όγκου τους.

Τα εσωτερικά μπαλκόνια κάθε κατοικίας και των γραφείων είναι προσανατολισμένα προς τον ορίζοντα της Νέας Υόρκης. Χάρη στο εξαγωνικό σχήμα τους, πολλαπλασιάζονται τα στρώματα εκμεταλλευόμενης επιφάνειας.

Το άρθρο συνεχίζεται…

[the_magazine id=”255″]