Η γέννηση της έννοιας του Τοπίου, μάλλον σηματοδότησε και την αρχή του τέλους μιας “ανέγγιχτης φύσης”. Ήταν επίσης η αφορμή για τη συγκρότηση της Αρχιτεκτονικής Τοπίου, στη σύγχρονη εκδοχή της οποίας, σημαντικό μέλημα είναι η διερεύνηση του τοπίου με μηχανισμούς – εργαλεία που χρησιμοποιούνται από την αρχιτεκτονική έρευνα γενικά.

Η αντίληψη που έχουμε σήμερα για τα τοπία προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από την τέχνη της φωτογραφίας, του κινηματογράφου και του video. Η ηλεκτρονική τεχνολογία και το διαδίκτυο έχουν ήδη μεταβάλλει δραματικά την αίσθηση που έχουμε για το τοπίο. Η διερεύνηση και ερμηνεία του τοπίου σχετίζεται με μια διεπιστημονική περιοχή αλλά και με εκφραστικές αναζητήσεις των σύγχρονων εικαστικών τεχνών. Στη διπλωματική εργασία που παρουσιάζεται σ’ αυτό το άρθρο, επιχειρείται η διερεύνηση ενός τοπίου τόσο με επιστημονικό τρόπο, όσο και με τη διάθεση μιας εικαστικής γραφής. Η επίμονη έρευνα οδήγησε τις μελετήτριες σε μια αρχιτεκτονική πρόταση, η οποία έχει τις ίδιες ποιότητες με αυτές της ανάλυσης του τόπου.

Η ανακάλυψη της φύσης ξανά, με όρους οικειοποίησης σεβασμού και συμβίωσης, ήταν ο βασικός άξονας της εργασίας αυτής. Η προσωπική γραφή και η ευαίσθητη προσέγγιση στο συγκεκριμένο τοπίο της Πελοποννήσου, ανήκει σε μια νέα προσέγγιση – στάση για το σχεδιασμό του δημόσιου χώρου. Tον Ιούλιο 2011 παρουσιάστηκε στην Αρχιτεκτονική σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από τις Βασιλική Νικολούτσου και Ισαβέλλα – Ινές Οικονομοπούλου – Παρασκευοπούλου η διπλωματική εργασία με επιβλέπουσα την καθηγήτρια ΕΜΠ Μπούκη Μπαμπάλου- Νουκάκη και σύμβουλο τον πολιτικό μηχανικό Χρύσανθο Κιρπότιν. Η διπλωματική εργασία με τίτλο: “Στερέωση – Αιώρηση – Πλεύση”, αναφέρεται στη Λιμνοθάλασσα Κοτύχι. Ένα τοπίο επίπεδο, απέραντο, ατέρμονο.

Εικ. 6 Εστία, τοπογραφικό, τομές, ξεδίπλωμα στο βάλτο.

Ο τόπος

Η περιοχή ανήκει στο ενιαίο οικοσύστημα Στροφυλιάς – Κοτυχίου, έναν υγρότοπο διεθνούς σημασίας, και τη σημαντικότερη υγροτοπική περιοχή της Πελοποννήσου. Το οικοσύστημα ανήκει διοικητικά στους νομούς Αχαΐας και Ηλείας. Εμπεριέχει σύνολο υγροτόπων και ελωδών εκτάσεων (Κοτύχι, Πρόκοπος, Καλογριά, Λάμια), το δάσος Στροφυλιάς και τους ορεινούς όγκους των Μαύρων Βουνών. Εκτείνεται προς βορρά από τα Μαύρα Βουνά του Άραξου, έως νότια στην Αλυκή των Λεχαινών. Ανατολικά βρίσκεται η Εθνική οδός Πατρών – Πύργου και δυτικά το Ιόνιο Πέλαγος.

Λιμνοθάλασσα Κοτύχι

Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι αποτελεί το νοτιότερο άκρο του οικοσυστήματος και προστατεύεται από τις  συνθήκες Natura and Ramsar. Καταλαμβάνει έκταση 7.000 στρεμμάτων, στα οποία περιλαμβάνεται μια ρηχή λιμνοθάλασσα με περιφερειακούς γλυκόβαλτους και καλαμιώνες. Διαχωρίζεται από τη θάλασσα με μία επιμήκη αμμολωρίδα και επικοινωνεί με τη θάλασσα από ένα άνοιγμα στο μέσον της αμμολωρίδας. Είναι η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της Πελοποννήσου, παρά τις έντονες εποχικές διακυμάνσεις. Έχει σχήμα κλειστού “C” και στο νότιο τμήμα της υπάρχει μια μικρή νησίδα, η νησίδα φωλεοποίησης, που χρησιμοποιείται από πολλά είδη πτηνών ως χώρος φωλεοποίησης και αναπαραγωγής.

Η θέση της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου, είναι ιδιαίτερης σημασίας για το ξεχειμώνιασμα και τη μετανάστευση των πουλιών μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής.
Κατά τις μεταναστεύσεις τους τα υδρόβια και παρυδάτια πουλιά χρησιμοποιούν τους υγροβιοτόπους που βρίσκονται κατά μήκος των διαδρόμων μετακίνησης, ως σημεία συγκέντρωσης, ανεφοδιασμού και ξεκούρασης. Το Κοτύχι είναι ο τελευταίος σταθμός πριν το ταξίδι τους για την Αφρική.

Επεμβάσεις

Την Βασιλική Νικολούτσου και την Ισαβέλλα – Ινές Οικονομοπούλου – Παρασκευοπούλου τις απασχόλησαν τα όρια της δικής τους επέμβασης σ’ ένα τέτοιο τοπίο, φυσικό και προστατευόμενο. Πώς το ανατρέπουν και το αναστατώνουν; Τι θέλουν ν’ ανατρέψουν μέσα από το δικό τους σχεδιασμό; Προβληματίστηκαν για τη σχέση του φυσικού με το τεχνητό, τα όρια και την έκταση του σχεδιασμού. Μελέτησαν τον τρόπο που μπορεί η αρχιτεκτονική να βοηθήσει στην προστασία της λιμνοθάλασσας και να ορίσει τον άνθρωπο ως περιηγητή. Ως εργαλείο ανάγνωσης του τόπου, χρησιμοποιήθηκε η αποτύπωση των αισθήσεων, η καταγραφή των στιγμών, των διαφορετικών ποιοτήτων που ενυπάρχουν στο τοπίο. Αυτό υλοποιήθηκε με τη βοήθεια σκίτσων, φωτογραφιών και video.

Βασιλική Νικολούτσου, αρχιτέκτονας, ΕΜΠ
Ισαβέλλα – Ινές Οικονομοπούλου – Παρασκευοπούλου, αρχιτέκτονας, ΕΜΠ

Το άρθρο συνεχίζεται με θέματα “Ο τόπος ως ανάλογο της φωλιάς”, “Στερέωση, Αιώρηση, Πλεύση”, “Στερέωση῾

[the_magazine id=”255″]